H παρούσα µελέτη αφορά την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου του Οθωµανικού µνηµείου Παζάρ Χαµάµ που βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης στην διασταύρωση των οδών Β. Ηρακλείου και Κοµνηνών.
Το Παζάρ Χαµάµ, «Λουτρό της Αγοράς», οικοδοµήθηκε ως αφιέρωµα τoυ Xαλίλ Aγά, αξιωµατούχου του χαρεµιού της Πύλης, λίγο πριν το 1500 στο κέντρο της εµπορικής περιοχής κοντά στα παραθαλάσσια τείχη και ήταν γνωστό και ως Γιαχουντί Χαµάµ (Λουτρό των Εβραίων) γιατί η περιοχή αυτή ήταν εβραϊκή συνοικία.
Το χαµάµ ήταν διπλό (χρησιμοποιούνταν και από άνδρες και από γυναίκες) και ήταν σε χρήση ως το 1912, ενώ στην πυρκαγιά του 1917 υπέστη σοβαρές ζηµιές. Στα νεότερα χρόνια, από το 1948 και µετά, προστέθηκαν στην περιοχή, από την πλευρά της Β. Ηρακλείου, ανθοπωλεία (Λουλουδάδικα), τα οποία εξακολουθούν να υπάρχουν, ευτυχώς, όµως, δεν εφάπτονται πλέον στο µνηµείο.
Μεγάλες επεµβάσεις επισκευής έγιναν στο µνηµείο κατά τον 19ο αιώνα, οι οποίες στην ουσία επιβάρυναν το κτίριο. Αρχαίο υλικό αρχιτεκτονικών µελών από τα ρωµαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά κτίρια έχει χρησιµοποιηθεί, τόσο στην αρχική οικοδόµηση του κτιρίου όσο και στις επισκευές του.
Ως διπλό λουτρό, έχει τη χαρακτηριστική οθωµανική αρχιτεκτονική µε τις βυζαντινές επιδράσεις στο σύστηµα κατασκευής και δόµησης, µε πλούσιο εσωτερικό διάκοσµο από σταλακτίτες και σταµπωτές διακοσµήσεις στο κονίαµα και µε ενδιαφέρουσες κατασκευαστικές λύσεις. Είναι θαµµένο περί τα δύο µέτρα στο έδαφος και είχε µέχρι πρόσφατα κλεισµένες τις κύριες όψεις του από προκτίσµατα τα οποία αποµακρύνθηκαν.
Η περιοχή αποτελεί χαρακτηριστικό τµήµα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα της περιοχής της αγοράς. Κατά τη δεκαετία του '90 και στα πλαίσια του Πιλοτικού Προγράµµατος Ανάπλασης του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης παράλληλα µε τις εργασίες αποκατάστασης του µνηµείου, πραγµατοποιήθηκαν παρεµβάσεις και στον υπαίθριο περιβάλλοντα χώρο του. Αυτές περιλάµβαναν την διαµόρφωση του πεζόδροµου Φραγκίνη, την κατασκευή των περιπτέρων των λουλουδιών και την µετατροπή της οδού Κοµνηνών σε οδό ελεγχόµενης κυκλοφορίας και την επίστρωσή της µε γρανιτοκυβόλιθους.
Οι εργασίες αποκατάστασης του µνηµείου δεν ολοκληρώθηκαν πλήρως µε αποτέλεσµα να παραµένουν φυλαγµένα γύρω από το κτίριο τµήµατα δοµικών στοιχείων του, µέσα από µεταλλική περίφραξη που είχε τοποθετηθεί αρχικά για την προστασία του.
Η συσσώρευση των υλικών µε το πέρασµα του χρόνου επέφερε τελικά την άναρχη χρήση του κοινόχρηστου χώρου τον οποίο εκµεταλλεύτηκαν κυρίως οι καταστηµατάρχες των ανθοπωλείων και τον χρησιµοποίησαν είτε για την ανάπτυξη πρόχειρων στάντς έκθεσης των λουλουδιών είτε για αυθαίρετη στάθµευση ακόµη και των οχηµάτων φορτοεκφόρτωσης.
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και ο ελλιπής φωτισµός της περιοχής κατά τις νυχτερινές ώρες µε αποτέλεσµα την δηµιουργία συνθηκών για ανάπτυξη παράνοµων δραστηριοτήτων, πολύ περισσότερο δε η παντελής έλλειψη φωτισµού του ίδιου του µνηµείου. Το γεγονός αυτό, παρά την επιτυχηµένη λειτουργία του πεζόδροµου Φραγκίνη έχει σαν συνέπεια την περιορισµένη ανάδειξη του µνηµείου και την συνεχή υποβάθµιση του περιβάλλοντος χώρου.
Για τη διευθέτηση των παραπάνω προβληµάτων έχει εκπονηθεί από τη Διεύθυνση Μελετών Αρχιτεκτονικών Έργων µελέτη ανάπλασης του περιβάλλοντος χώρου του Οθωµανικού µνηµείου Παζάρ Χαµάµ για την ολοκλήρωση των διαµορφώσεων των πεζοδροµίων εµπρός από το οθωµανικό λουτρό επί της οδού Κοµνηνών.
