Υπάρχουν δυο τρόποι να δεις και να «διαβάσεις» ένα κινηματογραφικό
φεστιβάλ ή μια καλλιτεχνική διοργάνωση: ο ένας είναι να αθροίσεις αυτά
που παρουσιάζει, να συλλέξεις τρόπον τινά τα προϊόντα που πλασάρει και
να βγάλεις τα ανάλογα συμπεράσματα. Ο άλλος είναι να κοιτάξεις στον
τρόπο λειτουργίας του, στις δομές που αναπτύσσει και στη δυναμική που
διαμορφώνει. Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΦΚΘ) αυτές οι δυο
αναγνώσεις σχεδόν ποτέ δε βρέθηκαν σε σύγκλιση, από τότε τουλάχιστον
που έγινε διεθνές το 1992.
Στη μακρά εποχή του Μισέλ Δημόπουλου (12 χρόνια) το Φεστιβάλ άρχισε
να γνωρίζει το τωρινό του κοινό, να ανοίγεται στον κόσμο και να
συνδιαλέγεται πλέον με αυτό που πολλοί ονομάζουν... η διεθνής των
φεστιβάλ. Ταινίες, αφιερώματα, δημιουργοί, έδωσαν ένα βαρύ
κινηματογραφικό στίγμα στο ΦΚΘ, το έκαναν γνωστό παντού (βοήθησε,
βέβαια, σ' αυτό και η πάντα... γενναιόδωρη, με όλα πληρωμένα, φιλοξενία
ξένων συντελεστών και δημοσιογράφων) και σταδιακά το έφεραν αρκετά ψηλά
στην προτίμηση δημιουργών και σινεφίλ.
Στο ίδιο διάστημα, ο οργανισμός του ΦΚΘ λειτουργούσε αποκλειστικά από
την Αθήνα και με μάλλον όχι και τόσο διαφανείς διαδικασίες, τουλάχιστον
όσον αφορά στην ορθή διαχείριση κονδυλίων, προγραμματισμού και...
προσλήψεων. Τοπικές και άλλες εφημερίδες σε ρεπορτάζ τους ανέφεραν
πολλές τέτοιες περιπτώσεις, ενώ σε κάποια στιγμή ο τότε υπουργός
Πολιτισμού, Ευάγγελος Βενιζέλος, όταν ολοκληρώνονταν οι εγκαταστάσεις
των αποθηκών στο λιμάνι, είχε δώσει ρόλο... πολιτιστικού Θεσσαλονικάρχη
στο ΦΚΘ και στον τότε αναπληρωτή διευθυντή, Αντώνη Κιούκα.
Τον καιρό της σπατάλης
Η εποχή Δημόπουλου έληξε με τον
Πέτρο Τατούλη να καθαιρεί ουσιαστικά τον διευθυντή και τον τότε πρόεδρο
Θόδωρο Αγγελόπουλο, μετά την απειλή του τελευταίου πως αν αλλάξει τον
Δημόπουλο θα φτιάξει άλλο φεστιβάλ στην Αθήνα. Και ήρθε η εποχή
Μουζάκη...
Μια εποχή όπου τα κομμωτήρια και τα
ανθοπωλεία της Θεσσαλονίκης σίγουρα θα τη θυμούνται με νοσταλγία, αφού
έχουν αφήσει εποχή οι λογαριασμοί της διευθύντριας και οι...
προχωρημένες απαιτήσεις της. Και πολλοί ατζέντηδες θα θυμούνται με
νοσταλγία εκείνη την εποχή, αφού οι αμοιβές για να έρθουν σταρ όπως
ολάκερη η οικογένεια Κόπολα, απλώς δεν ήταν πρόβλημα! Όχι ότι το ΦΚΘ δεν
ήταν μέσα και από την εποχή Δημόπουλου (άλλωστε ήταν ο πρώτος διδάξας
στις αμοιβές για μετακλήσεις σταρ -βλέπε Κατρίν Ντενέβ), αλλά τώρα πλέον
το πράγμα ξέφευγε από κάθε έλεγχο με δεκάδες σχετικούς και άσχετους να
λαμβάνουν θέσεις, ευρώ και προνόμια.
Εν τω μεταξύ ο Δημόπουλος είχε
«συστήσει» και ομάδα υποστήριξης που ακόμα και υπογραφές συγκέντρωσαν
για να μη φύγει, ενώ στα ξένα φεστιβάλ η Μουζάκη συναντούσε τοίχο και
κακολογίες -οι διεθνείς σχέσεις 12 χρόνων άρχιζαν να αποδίδουν. Η ίδια,
βέβαια, καμιά διάθεση δεν είχε να αλλάξει ο,τιδήποτε στο ΦΚΘ -ίσως μόνο
να ενισχύσει το κομμάτι της Αγοράς-, αλλά είχε ως πρώτο μέλημα να
αξιοποιήσει με τέτοιο τρόπο τη συγκυρία ώστε να γίνει και
πανεπιστημιακός! Διδάσκει τώρα στο Τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ και
συνεχίζει τις... μετακλήσεις -δική της ιδέα να γίνει πρόσφατα επίτιμος
διδάκτωρ του ΑΠΘ ο Κώστας Γαβράς.
Ο διαχρονικός Εϊπίδης
Κανονικά κάπου εδώ θα έπρεπε να
πούμε ότι μετά το τέλος - παραίτηση - αποπομπή της Μουζάκη ήρθε, τα τρία
τελευταία χρόνια, η εποχή του Δημήτρη Εϊπίδη. Αλλά αυτό θα ήταν η μισή
αλήθεια, αφού ο Εϊπίδης ήταν στο ΦΚΘ από την αρχή της διεθνοποίησής του,
το 1992. Επί Δημόπουλου ήταν ο διευθυντής του πολύ πετυχημένου τμήματος
«Νέοι Ορίζοντες» (που εδώ που τα λέμε έδωσε και το όλο στίγμα του
Φεστιβάλ) και από το 1999 δημιούργησε και διευθύνει το Φεστιβάλ
Ντοκιμαντέρ. Επί Μουζάκη συνέχισε με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ κι έχασε
τους «Νέους Ορίζοντες» (στη θέση τους μπήκαν οι «Ημέρες ανεξαρτησίας»
του Λευτέρη Αδαμίδη).
Όλον αυτό τον καιρό, τόσο σε
εξομολογήσεις του σε δημοσιογράφους, όσο και με σφοδρότητα στα
διοικητικά συμβούλια και στα θεσμικά όργανα, εξέφραζε την αντίρρησή του
στα πεπραγμένα της εκάστοτε διεύθυνσης κι ο καθένας σχημάτιζε εύκολα την
εντύπωση ότι ήθελε πάρα πολύ να γίνει αυτός ο διευθυντής -παρόλο που
είχε και άλλες επαγγελματικές σχέσεις με φεστιβάλ του εξωτερικού, όπως
στον Καναδά και στην Ισλανδία.
Τελικά έγινε διευθυντής και μάλιστα
μ' έναν καινούργιο κινηματογραφικό νόμο - έκτρωμα του Παύλου
Γερουλάνου, ύστερα από πιέσεις της αμφιλεγόμενης ομάδας
«Κινηματογραφιστές στην ομίχλη», με μια δαιδαλώδη διάρθρωση, που έμεινε
στα χαρτιά και το μόνο που κατάφερε είναι να ιδρυθεί μια επίσης
αμφιλεγόμενη Ακαδημία και η κατάργηση των Κρατικών Βραβείων (αλλά όλα
αυτά είναι μια άλλη κουβέντα κι ένα άλλο, μεγάλο ρεπορτάζ). Πέρα από το
γεγονός ότι «εκδικήθηκε» τον Αδαμίδη κι επανέφερε το αγαπημένο του τμήμα
με ονομασία... παραλλαγή («Ανοιχτοί Ορίζοντες») και πέρα από τα
απολύτως στενεμένα οικονομικά (στο ξεχείλωμα των οποίων, πάντως,
συνεισέφερε κι ο ίδιος, αφού όλοι τον θυμούνται διαρκώς παραπονούμενο
για το ότι δεν του φτάνουν τα κονδύλια), ο Εϊϊπίδης δεν άλλαξε σχεδόν
τίποτα στο ΦΚΘ.
Μπουτάρης διακοσμητικός
Ακόμα και οι φωνές του ότι παρέλαβε
χάος και οικονομικές τρύπες από τη Μουζάκη έμειναν στα λόγια, αφού ούτε
εισαγγελέας ποτέ κλήθηκε, ούτε και ακριβή στοιχεία δόθηκαν ποτέ στη
δημοσιότητα. Πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο άλλωστε; Ο Εϊπίδης
χρησιμοποιεί τους ίδιους ακριβώς στενούς συνεργάτες της Μουζάκη (στην
ουσία ο ίδιος επιλέγει ταινίες κι έχει αφήσει το διοικητικό μέρος σ'
αυτούς), σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, σε αναβαθμισμένο ρόλο!
Μαζί με τον Εϊπίδη διορίστηκε κι
ένα νέο διοικητικό συμβούλιο με πρόεδρο το δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Γιάννη
Μπουτάρη. Μάλιστα, τα τέσσερα από τα εφτά μέλη τα υπέδειξε ο ίδιος, με
τους στενούς του συνεργάτες Φίλιο Στάγκο (γενικός διευθυντής της ΔΕΠΘΕ)
και Σπύρο Πέγκα (εντεταλμένος σύμβουλος τουρισμού και διεθνών σχέσεων
του Δήμου Θεσσαλονίκης) να βρίσκονται μέσα σ' αυτό. Ο στόχος, όπως είχε
πει τότε ο ίδιος ο Μπουτάρης, ήταν η Θεσσαλονίκη, μετά από δυο δεκαετίες
όπου το ΦΚΘ διοικούνταν από την Αθήνα, να έχει τον πρώτο λόγο.
Φρούδες ελπίδες! Όπως παραδέχτηκε ο
Πέγκας σε σχετικά πρόσφατη εκδήλωση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Ένωσης
Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας - Θράκης («Δημοσιογραφία και
πολιτική», Αλέξανδρος, Σάββατο 2 Φεβρουαρίου), παρά τις προθέσεις του
ίδιου συναντήθηκαν με ισχυρές αντιστάσεις, αλλά και απροθυμία του
Μπουτάρη να συγκρουστεί μ' αυτό το σύστημα, προκειμένου να μη χαλάσουν
ισορροπίες. Κι έτσι το ΦΚΘ συνεχίσει να διοικείται από την Αθήνα, εκεί
να είναι εγκαταστημένοι όλοι οι βασικοί συντελεστές του και για τα μάτια
του κόσμου να διοργανώνεται η κεντρική συνέντευξη Τύπου στη
Θεσσαλονίκη.
Πανικός ή αυταρχισμός;
Τα πρόσφατα γεγονότα λογοκρισίας (δείτε εδώ),
αλλά και άλλες πληροφορίες που θέλουν τον Εϊπίδη να ακολουθεί ένα
μάλλον αυταρχικό μοντέλο διοίκησης, περιπλέκουν έτι περαιτέρω τα
πράγματα σ΄ένα Φεστιβάλ που εξαρχής είχε δύο μεγάλα κακά: το πρώτο ήταν
πως οι εκάστοτε διευθύνσεις του θεωρούσαν ότι... τους ανήκε εξ ολοκλήρου
κι, επειδή υπήρχε παντελής απουσία ελέγχου, έκαναν στην κυριολεξία ό,τι
ήθελαν. Θα περίμενε κανείς, σε μια εποχή όπου τέτοιου είδους ζητήματα
αναθεωρούνται, να είχαμε αλλαγή πλεύσης, αλλά προφανώς τα μηνύματα των
καιρών δε φτάνουν εύκολα σε φεστιβαλικά αυτιά... Το
δεύτερο κακό είναι πως κάθε διαφορετική άποψη απλώς δε γίνεται δεκτή
στο ΦΚΘ κι όχι μόνο αυτό, αλλά πολεμιέται με λύσσα και πολλές φορές...
ανορθόδοξα.
Πολλοί το αποδίδουν όλο αυτό στο
φόβο του Εϊπίδη ότι θα χάσει τη θέση του -παρά τα κατά καιρούς λεγόμενά
του ότι θέλει να αφήσει τη θέση του στους νέους (μάλλον εννοεί της δικής
του έγκρισης). Άλλοι λένε πως είναι ο φόβος των συνεργατών του ότι θα
χάσουν τα υψηλά έσοδά τους μόλις χαθεί το στήριγμα Εϊπίδη. Και υπάρχουν
και κάποιοι τρίτοι που απορούν με τη στάση Μπουτάρη, που παρ'
ό,τι διαθέτει την πλειοψηφία στο διοικητικό συμβούλιο αρνείται να σπάσει
αυγά ή έστω να επιβάλλει μεγαλύτερη διαφάνεια στη λειτουργία του
Φεστιβάλ...
Tάσος Ρέτζιος - egnatiapost.gr
